Ticaret: Corona virüsü - Bir mücbir sebep

Prof. Dr. iur. Darius O. Schindler, ticaret hukuku profesörü ve Karlsruhe'deki Baden-Wuerttemberg Kooperatif Devlet Üniversitesi'nde (DHBW) bir avukat. 2003-2019 yılları arasında ticaret ve şirketler hukuku alanında bağımsız bir avukat ve uzman avukat olarak çalışmış. Bugün Uluslararası Ticaret ve İhracat Hukuku Merkezi'ne (C | iT | EX) başkanlık ediyor.

Profesör Schindler, korona krizinin etkileri önemli. Ayrıca mevcut tedarik koşulları üzerinde de etkisi var. Sözleşmeyi yapan tarafları bekleyen nedir?
Schindler: Korona salgınının teslimat ve ticaret ilişkileri üzerinde büyük etkisi var. Bunun bireysel sözleşme ilişkileri üzerindeki  etkisine doğrudan cevap verilemez. Bu, her şeyden önce bir tedarik sözleşmesinin tabi olduğu haklara bağlıdır. Çünkü bu sorular bireysel hukuk sistemlerinde farklı şekillerde düzenlenmektedir. 

Bu ayrıntılı olarak ne anlama geliyor?
Schindler: Almanya'daki teslimatlar için  her zaman Alman BGB'si geçerlidir. Avrupa teslimatları da dahil olmak üzere uluslararası teslimatları için birkaç yasal başlangıç noktası söz konusudur. Sözleşme Alman yasalarına veya yabancı akit tarafları söz konusu olduğunda, onların yasalarına veya BM satış yasalarına tabi olabilir. Belirleyici olan, tarafların sözde hukuk maddesi seçiminde düzenledikleridir. Aksi takdirde, uluslararası düzenlemelerle hangi kanunun uygulanabileceği belirlenmelidir.

Tedarikçiyi bekleyen sonuçlar nelerdir?
Schindler: Böyle bir krizin etkileri genellikle sözleşmelerde açıkça düzenlenmemiştir. İstisnai bir durum olduğu için, bu önceden tahmin edilemez ve kontrol edilemez. Ancak, böyle bir duruma cevap vermek için “mücbir sebep” maddesi ile sözleşmeye bir mekanizma eklemek yaygındır. Mücbir sebep sözleşme imzalandığında öngörülemeyen ve uluslararası ticarette standart itina uygulanmasında bile  önlenemeyen vaka olarak kabul edilir. Corona salgını kesinlikle böyle bir mücbir sebep örneğidir.

Böyle bir mücbir sebep maddesinin sonuçları nelerdir?
Schindler: Önemli olan tedarikçinin bu maddeye başvurmasıdır.Satıcı olarak kendini böyle bir hükmün koruması altına almak isteyen herkes sözleşme ortağını bu durumdan derhal haberdar etmesi gerekmektedir . Mücbir sebeplerin yasal sonuçları ile ilgili olarak ancak şimdi sözleşmenin Alman ya da başka bir yasaya tabi olup olmadığına dair ayrım yapılmalıdır. Uluslararası sözleşmeler genellikle, mücbir sebepler halinde teslimat sürelerinin uygun şekilde uzatılması veya tarafların sözleşmeyi yeniden müzakere etmek ve yeni duruma uyarlamakla yükümlü olduğunu şart koşar. Ancak, genelde mücbir sebeplerin sonuçları yeterince düzenlenmemektedir. Buna göre, bireysel hukuk sistemleri sadece parti müzakereleri yoluyla sözleşmenin düzeltilmesini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda performans yükümlülüklerinin askıya alınmasını veya özel durumlarda sözleşmenin iptalini bile sağlar.. 

Tedarikçi buna nasıl hazırlanabilir?
Schindler: Tedarikçi mücbir sebebe başvurması halinde, elbette bunu da kanıtlamalıdır. Bu, aslında Corona krizi nedeniyle zamanında teslim edemediğini kanıtlamak için tedarik zincirini açıklaması gerekmesi anlamına geliyor.. 

Tedarikçi kriz nedeniyle teslimatta önemli gecikmeler veya teslimat iptalleri olması durumunda tedarik etmek zorunda mıdır?
Schindler: Bu zor bir konudur, çünkü bu tür kriz durumlarında, bir tedarikçinin sabit fiyatları nedeniyle müşterilerine kolayca aktaramayacağı fiyat artışları vardır.. Yasal olarak, bu soru “tedarik yükümlülüğü” terimi altında tartışılmaktadır. Tedarikçiler, belirli münferit kalemleri teslim etmedikleri için sözde genel borca girmiş olurlar. Bu, yalnızca örneğin tipi yada çeşidi gibi gibi ortak özelliklere sahip öğeler için teslimat yükümlülüğüne girdikleri ve böylece başka türden nesnelerden öne çıktığı anlamına gelir. Ve bu tür borç aslında bir tedarik yükümlülüğü yaratır. Örneğin, belirli bir miktarda elmayı teslim etmek zorunda kalırsam, kendi tedarikçim korona krizi nedeniyle teslim edemezse, onları başka bir tedarikçiden almam gerekebilir. Ancak satıcı kendi tarım ürünlerini satıyorsa durum farklıdır. O zaman bu bir stok borcudur, sadece kendi ürettiği kendi stokundan teslimat borçludur. Böyle durumda  kriz nedeniyle teslimat mümkün olmaması durumunda  ikame temin etmek zorunluluğu yoktur.. 

Bir tedarikçi böyle bir duruma nasıl hazırlanabilir?
Schindler:

Burada iki alan birbirine geçer. Bir yandan, bireysel tedarik sözleşmeleri yoluyla kendi tedarik ilişkilerinizi yapılandırmanız önemlidir. Bunlar ürün ve dağıtım kanallarının potansiyel risklerine dayanıklı olması gerekmektedir. Öözellikle sınır ötesi sözleşmelerde, yani Avrupa Birliği içindeki teslimatlarda da özellikle dikkat edilmelidir. İkinci alan sigorta poliçesidir. İş kesintisi sigortası veya tüm risk sigortası, böyle bir krizle ilişkili olabilecek geçici bir kapatma durumunda bir şirketi satış kaybından koruyabilir. Bu sigorta kapsamı, gerçekleşmemiş sabit maliyetleri veya kayıp karı da içerebilir

Son olarak, şirket yöneticilerine ne önerirsiniz?
Schindler: Acil bir önlem olarak, krizin kendi tedarik ilişkileriniz üzerindeki somut etkilerini en kısa zamanda kontrol etmenizi tavsiye ederim. Risk durumunda, kapsamlı yasal uyuşmazlıklardan kaçınmak için sözleşme ortakları derhal bilgilendirilmelidir. Bu, kendi şirketlerinin önlem almamaları nedeniyle zarar gördükleri takdirde, şirket yöneticileri şahsen de sorumlu oldukları için, kendini koruma açısından da önemlidir. Yasa burada ihtiyatlı düzgün bir iş adamı bakımından bahsediyor. 

Profesör Schindler, röportaj için teşekkür ediyoruz.